Nie tylko głowa robi zdjęcie (wpis nr 1/2015)

W dyskusjach dotyczących fotografii często pojawia się spór o to, jak ważną rolę odgrywa posiadanie wysokiej klasy sprzętu. Zdaniem jednych, liczą się przede wszystkim umiejętności i zmysł "artystyczny" czyli wyczucie estetyki, a sprawy sprzętowe są drugorzędne, inni z kolei potrzebują obiektywu za 5 tys. oraz pełnej klatki żeby poczuć się "prawdziwym fotografem".

W niniejszym wpisie (i kilku kolejnych) postaram się rozstrzygnąć ten ważki spór, przedstawię swój punkt widzenia oraz kilka mam nadzieję przydatnych wskazówek dla każdego miłośnika fotografii.

Ostrość

Jest to chyba podstawowy parametr techniczny zdjęcia, który decyduje o tym, czy możemy uznać je za udane. Prawidłowo wykonana fotografia musi zawierać w obrębie kadru przynajmniej jeden obiekt, który jest wyraźnie widoczny. Kiedy fotografujemy krajobraz i/lub architekturę zwykle ostrość powinna być zachowana w całym kadrze, w przypadku fotografii portretowej powszechnie stosowany jest efekt rozmytego tła, a ostrość jest ustawiona na fotografowanej osobie.

Przyczyny wykonania nieostrego zdjęcia mogą być różne. Wymienię podstawowe:

1. Słaba jakość obiektywu
2. Nie trafił autofocus
3. Poruszenie aparatu
4. Przemieszczenie się fotografowanego obiektu
5. Fotograf jest pod wpływem alkoholu (żartuję)

Warto tutaj zaznaczyć, że nieostrość zdjęcia jest w pewnym sensie kwestią względną, zależy od jego wielkość oraz odległości z jakiej na nie patrzymy. To czy określona fotografia ma dla nas wartość użytkową zależy od tego czy chcemy jedynie opublikować ją na facebooku czy może zrobić dużą odbitkę i powiesić na ścianie. W tym drugim przypadku oczywiście nasze oczekiwania co do ostrości zdjęcia będę dużo większe.

Ad1. Najtańsze obiektywy tzw. kitowe, najczęściej dodawane gratisowo do najtańszych lustrzanek, są zwykle niskiej jakości. Są nie tylko nietrwałe ale także często nie dają ostrego obrazu. Gdy główną przyczyną braku ostrości na zdjęciach jest słaba jakość obiektywu, nie ma innego wyjścia jak kupić lepszy model.

Ad2. Autofocus jest systemem automatycznego ustawiania ostrości domyślnie w centralnym punkcie kadru po naciśnięciu spustu migawki do połowy. Skuteczność autofocusa, czyli częstość trafiania w obiekt, na który skierowaliśmy punkt ostrzenia, jest zależna od jakości obiektywu oraz jakości systemu autofocusa znajdującego się w korpusie aparatu. Nie będzie dla Was zaskoczeniem jak napiszę, że im wyższej klasy sprzęt, a co za tym idzie droższy posiadamy, tym sprawniej radzi on sobie z ustawianiem ostrości. Skuteczność autofocusa jest także uzależniona od tego jak dużo światła mamy do dyspozycji. Jeśli fotografowana scena jest dobrze oświetlona, w sensie ilości światła, to wtedy autofocus radzi sobie lepiej, gdyż działa on w oparciu o rozpoznawanie kontrastu.

Tip1 – szukaj na fotografowanym obiekcie obszarów o dużym kontraście, idealnie gdzie białe przylega do czarnego np. kołnierzyk koszuli i marynarka, ustaw punk ostrości na tym obszarze.

Ustawienie autofocusa jest trudne także wtedy, gdy obiekt się porusza.

Należy pamiętać o tym, że nie istnieje w tej chwili na świecie taki zestaw korpus + obiektyw, który gwarantowałby stuprocentową sprawność autofocusa w każdych warunkach. Jest to po prostu niemożliwe. Tak więc zakup droższego aparatu poprawi nam sprawność o kilka/kilkadziesiąt procent, natomiast do ideału będzie zawsze daleko.

Jeśli ktoś niekoniecznie potrzebuje robić zdjęcia w ciemnych pomieszczeniach oraz poruszającym się obiektom lub ma czas na wykonanie wielu prób lub ustawienie ostrości ręcznie może z sukcesami stosować tańsze modele aparatów.

Ad3. Brak ostrości na zdjęciu może być także spowodowany poruszeniem się aparatu. Jeśli fotograf robi zdjęcie „ z ręki” aparat drży. To czy w efekcie tego drżenia uzyskamy rozmyte zdjęcie zależy przede wszystkim od szybkości migawki. Stosuje się tutaj prostą regułę. Szybkość migawki powinna mieć wartość 1/ogniskowa obiektywu. Jeśli używamy obiektywu o ogniskowej 200 mm to szybkość migawki powinna być ustawiona na minimum 1/200 sekundy. Jest to oczywiście wartość orientacyjna. Dużo zależy od indywidualnych cech fotografa. Ktoś ze stabilnym chwytem będzie mógł użyć wolniejszej migawki, osoba w podeszłym wieku lub dziecko będzie musiała ustawić wyższą wartość.

Powyższa reguła ma zastosowanie dla obiektywów bez stabilizacji. Używając obiektywu ze stabilizacją, która daje np. 3EV (stopnie ekspozycji) można użyć wolniejszej migawki , w tym przypadku odpowiednio 1/25 sekundy.

W zawiązku z powyższym bystry czytelnik już się domyśla, kiedy mogą pojawić się problemy z ostrością wynikające z poruszenia aparatu. Po pierwsze, gdy robimy zdjęcie z ręki, po drugie, gdy jest mało światła, po trzecie, gdy używamy teleobiektywu.
Aby poprawić w tej sytuacji jakość zdjęć bez ponoszenia dodatkowych kosztów powinniśmy fotografować tam gdzie jest dużo światła oraz używać obiektywów szerokokątnych i standardowych a unikać teleobiektywów. Jeśli natomiast koniecznie chcemy robić zdjęcia w gorszych warunkach oświetleniowych i używać teleobiektywu konieczne będą zakupy. Najmniej kosztowną inwestycją będzie nabycie statywu lub monopoda. Monopod niweluje drżenie aparatu w znacznym stopniu, natomiast statyw (triod) w zasadzie w stu procentach. Jeśli nie chcemy być uziemieni i chcemy robić zdjęcia z ręki, mamy do wyboru trzy kierunki rozwoju zaplecza sprzętowego. Możemy zdecydować się na jedno rozwiązanie, dwa, lub kombinację wszystkich trzech.

Zakup obiektywu ze stabilizacją. Zakup korpusu aparatu z większą matrycą i/lub wyższym możliwym ISO. Zakup jaśniejszego obiektywu, z niższą wartością przysłony np. f2.8.

Ad4. Kiedy fotografowany obiekt porusza się z dużą prędkością konieczne jest użycie szybkiej migawki aby „zamrozić” akcję. Zbyt długi czas naświetlania powoduje, że obraz będzie rozmyty, ponieważ fotografowany obiekt przesunie się w kadrze.
Jednym ze sposobów na wykonania ostrego zdjęcia szybko poruszającego się obiektu jest jego śledzenie. Polega to na takim panoramowaniu (prowadzenie aparatu w prawo lub w lewo) aby utrzymać obiekt w tym samym punkcie kadru. Taka technika stosowana jest często w fotografii sportowej (wyścigi konne, rajdy).

Użycie bardzo szybkiej migawki na stadionie w ciągu dnia nie stanowi większego problemu, natomiast w słabo oświetlonym pomieszczeniu (hala sportowa, sala balowa) już tak. Jeśli nasz aparat nie daje możliwości pracy z wysokim ISO lub nasz obiektyw jest ciemny to niestety nie damy rady zrobić ostrego i dobrze naświetlonego zdjęcia poruszających się obiektów.
Problem możemy rozwiązać, podobnie jak w punkcie 3, kupując jaśniejszy obiektyw i/lub korpus z większą matrycą i/lub wyższym ISO. Nic nie pomoże tutaj natomiast stabilizacja w obiektywie oraz statyw.
Istnieje jeszcze jeden sposób na zamrożenie akcji na naszej fotografii. Można użyć do tego celu lampy błyskowej. Jeśli światło z błysku, który trwa ułamek sekundy, będzie dominujące to uzyskane zdjęcie będzie wtedy ostre, nawet gdy obiekt będzie się poruszał z dużą szybkością.

Tip2 – ustaw aparat na Av, korekta ekspozycji -2 EV lub więcej stopni, użyj lampy błyskowej zsynchronizowanej na drugą kurtynę.

Ciąg dalszy we wpisie nr 2, wkrótce.

JAROSŁAW CHOLEWIŃSKI